Mámoa GA36045014 (Cedeira)
Publicado: 20 Maio 2012 Filed under: Comunidade de Montes de Cedeira, Mámoas, Zona Coto Fenteira 1 comentario
Localización
A zona de Coto Fenteira está situada na vertente noroeste de Monte Mirallo, a unha altitude de 235 m sobre o mar.
A mámoa que imos describir está nunha altura inferior ao conxunto de túmulos desta montaña, situados na planicie da Chan da Cruz ou Chan das Formigas, que discorre a 385 m sobre o mar, descritos na ruta das mámoas 1 e ruta das mámoas 2.
Por encima dela tamén atopamos outra mámoa senlleira a unha altitude intermedia na Poza da Lagoa, tamén nesta parroquia de Cedeira, situada a 345 m de altitude.
É de salientar que mentres que a maioría das mámoas desta montaña están concentradas na penechaira da Chan da Cruz, este túmulo que nos ocupa atópase solitaria nesta zona apartada do resto conxunto.
Esta mámoa emprázase sobre un pequeno promontorio do terreo arrodeado de rochas nas que se localizan varios gravados rupestres.
Descrición
É unha mámoa de pequenas dimensións. Ten 10 m de diámetro. A media diametral das mámoas desta montaña está ao redor dos 17 m.
Das 38 mámoas existentes na actualidade, 15 delas superan os 20 metros de diámetro.
Do tamaño aproximado desta mámoa que nos ocupa só hay cinco máis en Monte Mirallo, que son todas elas das máis pequenas.
A altura que acada apenas chega aos 80 cm. Presenta o característico cono de espoliación dentro do que se pode ver un chanto que mide 72 cm de altura, 60 cm de ancho e 23 cm de grosor.
Este chanto está mesturado con outras pedras que pertencen á canteira que se fixo sobre as rochas dos arredores.
Estado de conservación
Atopala non resulta doado porque está cuberta de maleza e non ten indicación ningunha.
A súa proximidade a unha zona de extracción de pedra, con numerosos cascallos tirados ao seu arredor e dentro dela, xunto coa perda abundante de masa tumular, amezan esta mámoa cun serio perigo de desaparición.
Valoración final
Coto Fenteira é unha zona intersante dende o punto de vista paisaxístico e arqueolóxico.
Está situado mesmo sobre o estreito de Rande e domina unha ampla paisaxe de ría.
Por outra banda, nesta valgada atopáronse achados correspondentes a un posíbel asentamento humano neste lugar, principalmente onde se estende o desterre feito para o que parece ser un campo de fútbol.
Isto é moi importante de cara a estabelecer os puntos de habitación da época do Bronce en Monte Mirallo. Polo de agora os indicios existentes de asentamentos humanos desa época están localizados aquí, así como na Poza da Lagoa e na zona do campo de fútbol de Cabeiro.
Como pode observarse, nos tres casos foron localizados debido a remocións de terreos, en dous casos para a construción de campos de fútbol (Coto Fenteira e Cabeiro) e noutro coa construción dunha área recreativa.
É unha mágoa que os achados desta valía se realicen a partir dun arrasamento do terreo e non de traballos de prospección arqueolóxicos previos á intervención que se pretenda realizar.
Por iso é tan necesaria a concienciación das comunidades de montes de cara a que se realicen intervencións de forma moi controlada, para que non ocorran máis agresións como se constatan en tantos e tantos xacementos que a duras penas van sobrevivindo nesta montaña.
Máis información
Navegadores GPS
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
Machado paleolítico (Cedeira)
Publicado: 4 Maio 2012 Filed under: Achados, Comunidade de Montes de Cedeira Deixar un comentario
Localización
Este machado apareceu na devasa que descende dende a Chan da Cruz ata a área do Coto do Corno. Estaba no medio do desterro que discorre por deabaixo da liña de media tensión. Ao seu arredor había numerosas pedras e terra removida.
Este achado apareceu apenas a 100 metros de onde fora arrasada a mámoa catalogada como GA36045032. Nos restos desta mámoa apareceu unha machada puída neolítica así como anacos de cerámica.
Descrición
Ten forma oval con perímetro irregular. Presenta dúas caras planas traballadas, cunha zona cortante e outra sen corte, por onde sería empuñada.
Cara A
Na zona non cortante presenta unha superficie lisa propia da pedra. Ao arredor desa superficie lisa ao longo do bordo aparecen as características talladuras coas que se creou o gume cortante da rocha.
As talladuras son de tamaños desiguais, alternando os tallos máis pequenos polo bordo, outorgándolle un efecto de serra, e os máis grandes na parte interior.
Algunhas das talladuras teñen formas bastante irregulares e outras están superpostas entre si.
Cara B
Esta cara está dominada na maior parte por unha superficie rugosa, aconcavada na zona central. Ten unha pequena zona lateral na que conserva o tacto liso orixinal da propia rocha.
Estado de conservación
O seu estado é bastante bo, a pesar de estar situada nunha devasa pola que pasan vehículos forestais e persoas, ademais de sufrir os efectos das arroiadas propias da zona inclinada do terreo en que se localizou.
Tamén hai que considerar que a devasa sofre periódicos traballos de limpeza e remoción de terras.
Valoración final
A súa aparición foi fortuíta e ocorreu durante un percorrido realizado xunto con membros da directiva da Comunidade de Montes de Cedeira para a verificación dos xacigos arqueolóxicos presentes no seu territorio.
Durante esta visita púidose constatar que nesta comunidade non existen planos nin mapas detallados nin outra documentación arqueolóxica dos xacigos existentes en Cedeira.
Ningunha administración ao longo destes anos lle fixo entrega destes imprescindíbeis documentos.
Por outra parte, as directivas cambian cada poucos anos, e moitos dos seus integrantes descoñecen completamente a existencia destes xacigos ou a súa localización concreta.
Sen esa documentación precisa e detallada é normal que en moitas ocasións se produzan involuntariamente agresións e perdas irreparábeis neste patrimonio, como ocorreu recentemente coa desaparición por arrasamento da mámoa catalogada como GA36045032 para a creación dunha explanada.
Máis información
Petróglifos do Coto do Corno I GA36045027 (Cedeira)
Publicado: 31 Xaneiro 2012 Filed under: Comunidade de Montes de Cedeira, Petróglifos, Zona Coto do Corno Deixar un comentario
Localización
Na ladeira leste de Monte Penide, contra o nacente, encontramos este conxunto de gravados situado en dúas rochas diferentes que imos describir a continuación.
Para chegar a eles abonda con seguir unha liña de media tensión que atravesa a montaña, ao norte das dúas liñas de alta tensión que pasan sobre o castro de Negros.
O poste que nos servirá de referencia é no que se bifurcan dúas liñas diferentes: a que continúa en liña recta descendendo cara a Cedeira e a que se desvía cara a Negros.
Ao pé deste poste atopamos os tres motivos rupestres pertencentes aos Petróglifos do Coto do Corno II, e a uns trinta metros cara ao leste están os gravados que nos ocupan neste artigo.
Descrición
Pedra 1
Rocha a rentes do chan con lixeiro alombamento na zona central. Os gravados están repartidos por toda a súa superficie con variados motivos.
Comezaremos a descrición dende o gravadocircular situado máis ao leste e de maior tamaño.
Motivo 1
Combinación de círculos concéntricos. Mide uns 70 cm de diámetro e consta de 7 circunferencias concéntricas, cunha cova central. Ao redor desta cova central poden observarse varias coviñas de menor tamaño. Dende un lateral desta cova central parte unha liña de saída cara ao oeste, percorrendo a parte central da rocha.
Este motivo ocupa unha zona concreta da rocha, caracterizada pola maior pendente do lugar que ocupa e a diaclasa que a separa da figura acaroada a ela.
É curioso observar como esta diaclasa non marca o límite dos círuclos, senón que o máis exterior deles sobrepásaaa un pouco.
Tamén resulta curioso observar como a liña de saída caracteristica de moitas das combinacións ciruclares dos gravados rupestres, non parte da cova central, senón dun lateral desta; unha liña que remata na parte superior da rocha formando unha gran coviña.
Motivo 2
Ao carón do anterior, separada por unha diaclasa da propia rocha, encóntrase outra figura circular formada por un só círculo, con numerosas coviñas no seu interior. Da parte inferior do círculo saen varias liñas rectas curtas que rematan no bordo da rocha. Neste momento apenas é perceptíbel a simple vista, mesmo nesta imaxe que ofrecemos aproveitando todo posíbel a luz rasante solar do amencer, vese con dificultade.
Motivo 3
A carón da liña que sae do gran conxunto circular, atopamos unha figurra oval cunhas once coviñas no seu interior. Do extremo oeste sae unha liña que discorrendo en curva vai rematar tamén noutra coviña de gran tamaño e maior profundidade ca as demais desta rocha.
Esta figura oval está situada na parte máis alombada da pedra.
Motivo 4
O gravado do motivo 3 está conectado con outra figura circular de menor tamaño, con forma de semicírculo e un suco recto cerrándoa diametralmente.
Motivo 5
Rematando esta rocha na súa caída oeste presenta un círculo cunha coviña na súa parte superior.
Pedra 2
Está situada ao carón da pedra 1, na súa zona sur. Ten forma alongada e plana cunha lixeira inclinación superficial e unha posterior caída en desnivel de 50 cm cara ao leste.
Motivo 1
Dous círculos simples acaroados.
Estes círuclos están situados entre dous gravados naviculares.
Estes gravados naviculares están orientados perpendicularmente entre si. Un deles con orientación leste-oeste e o outro con orientación norte-sur.
Ambos os dous naviculares presentan os pequenos rebaixes caracteríticos dos extremos.
En monte Penide existe só outro lugar en que se gravasen estas figuras naviculares, que está no outro lado da montaña, na vertente occidental, no conxunto de gravados da Porteliña.
Non se pode descartar que na montaña houbese máis, porque case todos os lugares con rochas foron traballados polos canteiros para a extracción de pedra. De feito os 15 xacigos de petróglifos que conservamos na actualidade son unha parte pequena de todo o que exisitiu e se perdeu.
Motivo 2
Figura dun cervo. Adiviñar un cervo na seguinte imaxe é bastante dicicultoso, mais así é como mellor se puido captar durante o día despois de numerosos intentos a diferentes horas.
Trátase do único gravado animal do que temos constancia en monte Penide. Hay evidencias testemuñais da posíbel existencia doutro cérvido no lugar da Porteliña, un pouco máis abaixo da laxe de gravados que se coñece na actualidade. A densa vexetación existente decote impediría a súa observación e constatación na actualidade.
É de trazado bastante esquemático, coma en moitos destes motivos dos nosos petróglifos galaicos.
Está formado por dúas liñas paralelas que van marcando a contorna da súa silueta dende as patas traseiras ata pechárense xuntas na cabeza.
Sobre a cabeza elévanse dúas cornamentas de gran tamaño en proporción ao corpo, con algunhas ramificacións nos extremos.
Asociado a este cérvido, separado uns 50 cm ao sur deste gravado, atopamos un círculo simple. Está situado á altura da cabeza do cervo, fronte a el.
Este tipo de asociación atopámola moi semellante á que existe no veciño concello de Vigo, no Petróglifo das Millaradas en Matamá (Vigo).
Estado de conservación
O desgaste destas dúas rochas é moi considerábel. As figuras cada vez percíbense con maior dificultade.
Estamos asistindo aos últimos momentos de existencia dalgúns destes gravados.
A abrasión producida por elementos atmosféricos como a chuvia ácida, a acción do lume en anos anteriores, os liques, a acción humana camiñando sobre eles ou empregando utensilios de marcado agresivos co trazo dos gravados; todo isto sumado fai que estes petróglifos estean desaparecendo a unha velocidade cada vez máis acelerada.
Valoración final
Estamos ante o grupo de gravados máis importante da vertente nacente da montaña.
Son os restos conservados dunha pedreira que os canteiros fixeron neste lugar de Coto do Corno, agredidos posteriormente pola colocación de torres de alta tensión.
Estamos a tempo de conservar en mellores condicións o pouco e valioso que nos queda.
Noutros lugares como Tourón, o entendemento entre as adminsitracións e a comunidade de montes conseguiu que hoxe sexa un referente en Galiza para a conservación de espazos naturais e arqueolóxicos.
É incomprensíbel que sendo monte Penide un dos máis importantes referentes arqueolóxicos de Galiza, sen punto de comparación polas súas características con outros que si foron máis atendidos, se atope en tal estado de avandono e desleixo por parte das distintas entidades (políticas e sociais) implicadas e corresponsábeis na súa conservación e posta en valor.
Non se entende a falta de compromiso das propias comunidades de montes destas parroquias na preservación adecuada de todo este patrimonio que está situado nos seus ámbitos de actuación e intervención, tal como están facendo outras comunidades doutros concellos.
Non se entende a estas alturas a falta de entendemento tan grave e lesiva para o patrimonio colectivo de todos os redondelán entre a administración local e as comunidades de montes, cando entre todos podiamos facer de Redondela un referente único en toda Galiza, pola paisaxe única que se domina dende monte Penide, con toda a ría de Vigo aos nosos pés, as panorámicas sobre a vila e todo o val do Maceiras. O paseo por todos os momentos máis importantes da nosa prehistoria (Neolítoco, Idade do Bronce e Idade do Ferro) reunidos nun mesmo lugar, fácil de acceder e transitar. Non hai outro lugar en toda Galiza que reúna estas características paisaxísticas e históricas tan destacadas.
Máis información
Navegadores GPS
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
Petróglifos do Coto do Corno II GA36045028 (Cedeira)
Publicado: 2 Novembro 2011 Filed under: Comunidade de Montes de Cedeira, Petróglifos, Zona Coto do Corno Deixar un comentario
Localización
Na ladeira leste de Monte Penide, contra o nacente, encontramos este rico conxunto de gravados que imos describir a continuación.
Para chegar a eles abonda con seguir unha liña de media tensión que atravesa a montaña, ao norte das dúas liñas de alta tensión que pasan sobre o castro de Negros.
O poste que nos servirá de referencia é no que se bifurcan dúas liñas diferentes: a que continúa en liña recta cara a Cedeira e a que se desvía cara a Negros.
Ao pé deste poste atopamos os tres motivos rupestres pertencentes a esta catalogación e a uns vinte metros cara ao leste están o resto dos gravados.
Descrición
Pedra 1
Está situada ao pé da torre electrica, xa partida polos canteiros, coserva unha forma cuadrangular, plana, e sobresae uns 50 cm sobre o solo. Nela atopamos tres gravados.
Gravado 1
Presenta dous círculos concéntricos, cun diámetro de 29 cm. No centro dos círculos hai 9 coviñas. O círculo interior prolóngase cara ao exterior cun trazo lonxitudinal que chega ao borda da rocha, en dirección sur.
Gravado 2
Atópase a uns 34 cm dos círculos, cara ao norte. Está constituído por 7 coviñas que forman un círculo, cun diámetro de 15 cm.
Gravado 3
Está situado a uns 60 cm cara ao norte do anteior. Consiste nunha coviña duns 13 cm de diámetro.
Pedra 2
Está situada a uns 2 m da anteri0r pedra cara ao norte. Vemos unha rocha sobresaínte, redondeada e partida, que presenta o gravado na súa parte superior.
É unha figura irregular formada por trazos pseudoovais fechados de distintos tamaños. No seu interior hai varios gupos de coviñas. Destas figuras saen outros trazos en distintas direccións, que se van bifurcando pola rocha.
Pedra 3
Localízase ao lado da anterior, en dirección norte. Ten forma prominente sobre o chan, coma a anterior e presenta os gravados na súa parte superior.
Pódense observar dous círculos concéntricos, duns 45 cm de diámetro, con multitude de coviñas no interior de ambos os círculos. A figura está incompleta debido aos traballos de cantería que se desenvolveron nesta zona.
Estado de conservación
Os traballos de cantería alteraron moito toda esta zona. A maleza é abundante e invade as pedras gravadas.
Por outra parte a m oderna instalación da torre de media tensión xusto ao seu lado provocou numeroso cascallo ao redor das rochas gravadas que alteran tamén a propia zona.
Non hai información ningunha no lugar sobre a presenza destes gravados.
Valoración final
Monte Penide está sufrindo e padecendo nos últimos anos unha agresiva presión sobre toda a montaña: a invasión cada vez máis numerosa de edificacións, nunha evolución vertixinosa dende hai máis de corenta naos; a construción de vieiros, camiños, pistas, estradas asfaltadas, sen control suficiente nin ordenación ningunha; a condución de servizos como a telefonía e a electricidade, abrindo gavias sen control (a Mámoa do Rei prsenta un poste da compañía de telefonos sobre o seu túmulo), abrindo devasas baixo os cableados de alta e media tensión (arrasando as mámoas que caeron no seu paso); chantando postes e torretas sen control ningún sobre os xacementos ou moi preto deles (coma neste caso) lévanos a temer que estamos asistindo ao final dun patrimonio que se conservou con poucas alteracións durante os últimos milleiros de anos.
Podemos asegurar sen temor a trabucarnos que se leva destruído máis patrimonio en Monte Penide durante os poucos anos de democracia na que vivimos que nos cinco mil anos anteriores.
Hoxe en día, que é cando máis protección legal existe sobre a nosa arqueoloxía, é cando máis xacementos son agredidos e desaparecen. Administracións e comunidades de montes son as máis directamente implicadas na responsabilidade de conservar todo este patrimonio e dalo a coñecer adecuadamente á cidadanía.
Máis información
Navegadores GPS
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
Mámoa desaparecida GA36045032 (Negros-Cedeira)
Publicado: 9 Setembro 2011 Filed under: Comunidade de Montes de Cedeira, Comunidade de Montes de Negros, Mámoas, Ruta 2 das mámoas 3 Comentarios
Localización
Esta mámoa pertence á Ruta 2 da mámoas de Monte Penide. No mapa aparece secuenciada no itinerario co número 32.
Para localizar o lugar deste túmulo, tomamos como referencia a denominada Mámoa do Rei. Dende aquí parte un camiño en dirección norte que atravesa lonxitudinalmente esta chaira onde se atopa o conxunto megalítico.
Ao final da pista de terra chegamos a unha encrucillada na que nos dirixiremos ao leste cara a unha liña de alta tensión. Á altura da primeira torreta, ao outro lado do camiño, estaba localizada esta mámoa, apenas a 10 m de distancia da seguinte mámoa que está ao seu carón, tal como se aprecia na imaxe superior.
Descrición
No momento en que se redacta este artigo, xaneiro de 2011, aínda é perfectamente perceptíbel o lugar en que se atopaba esta mámoa ata hai uns meses.
Podemos apreciar a gran zona circular terrosa, arrodeada de herba, que deixou como marca o arrasamento que sufriu; así o evidencia a circunferencia que forma o perímetro do túmulo.
Esta mámoa estaba catalogada oficialmente co número que aparece no título deste artigo, e de acordo cos datos correspondentes a esa catalogación podemos informar das dimensións que tiña no momento da súa desaparición.
Os seus diámetros eran de 17,20 x 15,25 m respectivamente, unhas dimensións que a achegaban ás grandes mámoas desta montaña. a altura do túmulo conservado apreciábase claramente dende o camiño aínda que só conservase 60 cm de altura no seu lado norte. Ao estar situada nunha zona chá, era claramente perceptíbel.
Na parte central do túmulo contiña o típico furado central no que non se conservaban, aparentemente, chantos pertencentes á cámara funeraria do interior.
Espallados pola a mámoa sobresaían numerosos cachotes pertencentes á coiraza do túmulo, esas capas consecutivas de terra e cachotes de pedra coas que se lle daba firmeza e consistencia ao túmulo que cobre as grandes lousas interiores que forman o dolmen.
Agora mesmo, estes cachotes pertencentes á coiraza están arrombados nun recanto do terreo amoreados de calquera xeito.
Nunha pescuda visual superficial polo interior do espazo que ocupou a mámoa apareceu a flor de terra un machado pulimentado neolítico. Este machado formou parte das ofrendas ou do enxoval que acompañou a algunha das persoas enterradas nesta tumba. Nestas dúas imaxes pode verse o machado no propio lugar de localización. Na imaxe precedente ocupa o primeiro plano da fotografía, coa torreta ao fondo.
Valoración final
Que aparecese un machado íntegro daquela época na superficie da terra que antes pertencería ao fondo da mámoa fainos pensar na cantidade de material neolítico que se puido perder nesta agresión patrimonial. Normalmente estes obxecto de gran valor arqueolóxico e antropolóxico para coñecermos a forma de vida e crenzas que posuían os seres humanos de hai uns seis mil anos, aparecen ao longo do corredor de entrada ao centro da mámoa e no interior do propio dolmen. Toda unha perda que xa é irreversíbel. 
De todos os xeitos, aínda se debería realizar unha prospección de urxencia no lugar que ocupaba para poder rescatar calquera outro obxecto ou utensilio que puidese quedar soterrado a maior profundidade. Descoñecemos cal sería o fondo orixinal da mámoa. A rasante actual non ten por que coincidir, coa inicial de cando foi erixida.
Pensemos e tomemos conciencia de que a mámoa que tan iloxicamente foi destruída era más antiga cas as propias pirámides de Exipto. Este templo funerario que agora perdemos de monte Penide foi construído uns dous mil anos antes ca as primeiras pirámides dos faraóns.
Monte Penide ten un conxunto de 35 templos funerarios deste tipo. Se estivesen convenientemente conservados, escavados e postos en valor social como o están as pirámides, deixariamos de mirar univocamente para fóra e valorariamos máis os grandes tesouros que posuímos dentro do no noso concello.
Este é un labor que implica unha toma de responsabilidade real das administracións en colaboración coas comunidades de montes.
Este conxunto tumular do neolítico, e en particular esta mámoa irremediabelmente desaparecida, é patrimonio de todos, non é unha propiedade particular de ninguén.
Máis información
Navegadores GPS
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitardes converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
Monte Mirallo (Redondela) 